Villa Rosmade Alkmaar

Historie

Villa Rosmade in Alkmaar werd in 1874 gebouwd door industrieel Willem Frederik Stoel (1831–1903). Stoel begon zijn loopbaan als metselaar, maar groeide uit tot fabrikant van bouwmaterialen en eigenaar van meerdere kalkovens die hij vanaf 1862 zelf exploiteerde. Dankzij zijn toegang tot grondstoffen en ovens experimenteerde hij met het branden van bindmiddelen op basis van kalksteen, schelpen en mergel, en zeer waarschijnlijk met de productie van kunststeen en beton. Opmerkelijk is dat Stoel al vanaf omstreeks 1870 in zijn bouwmaterialenhandel een product verkocht met de naam portlandcement.

Stoel was zowel architectonisch als materiaalkundig de designer van Villa Rosmade. De gevels van de Villa werden volledig ter plekke in gietbeton uitgevoerd, volgens een toen zeer geavanceerde receptuur waarvan de exacte samenstelling niet was vastgelegd. Hiermee geldt Villa Rosmade als het eerste woongebouw in Nederland dat geheel uit ter plaatse gegoten beton is opgetrokken. De Villa vormt daarmee een belangrijke mijlpaal in de Nederlandse bouwtechnische geschiedenis.

Uitdaging

Het project stelde een serie nauwkeurige, elkaar overlappende onderzoeksvragen, zoals de vraag na de exacte samenstelling van het gevelbeton, het type bindmiddel, en de samenstelling en korrelgrootteverdeling van het toeslagmateriaal. Ook de vraag naar de traceerbaarheid van het oorspronkelijke uitgangsmateriaal kwam aan bod. Het beton is onderzocht op verdichting en porositeit en vergeleken met andere historische betonsoorten?

Bestond Stoels productie mogelijk al uit lokaal vervaardigd portlandcement, of betrof het een hybride kalk-portlandreceptuur die in eigen ovens, de Stoelovens, kon worden gerealiseerd? In hoeverre was het materiaal bewust als zichtbeton bedoeld? En levert uitgebreid archiefonderzoek voldoende aanknopingspunten voor een relatieve datering, zodat vergelijkbare Nederlandse voorbeelden geclassificeerd kunnen worden? De onderzoeksvraag om de verduidelijking van het technisch verschil tussen natuurlijk hydraulisch kalkbeton en portlandcement vereiste diepgaand archiefonderzoek naar de uitgangsmaterialen en fabricagecondities van beide betonsoorten.

Doelstelling

De onderzoeksvragen werden in een multidisciplinaire aanpak benadert: materiaalanalyses, petrographie, grootboek- en correspondentieonderzoek... De antwoorden leveren zowel wetenschappelijke als conserveringsrelevante inzichten.